Rèn luyện cho trẻ mầm non lối tư duy đúng đắn là điều khá khó khăn, vì ba mẹ chỉ có thể dạy trẻ những hành động mà bé thể hiện ra bên ngoài, còn tư duy là sự suy nghĩ, là lòng trắc ẩn bên trong mỗi đứa trẻ hay nói đúng hơn là của mỗi người mà người khác không sao kiểm soát được.
Dưới đây là những lối tư duy thường gặp ở trẻ và ở cả những người trưởng thành. Hãy cùng lắng nghe các trường mầm non quốc tế chia sẻ những điều thú vị sau đây đến các bậc phụ huynh nhé!
1. Tư duy về sự đòi hỏi và sự phản đối
- “Tại sao con lại phải thức dậy vào buổi sáng?”
- “Tại sao con lại phải mang giày?”
- “Tại sao con lại phải đi đến trường học?”
Đối với nhiều người, ý tưởng về sự suy nghĩ được coi như sự đòi hỏi, sự phản đối và sự tranh luận. Đây chính là lý do tại sao mà nhiều chính phủ, cơ quan giáo dục, các nhà chức trách và cả các bậc phụ huynh thường phản đối ý tưởng dạy lối suy nghĩ. Họ xem việc suy nghĩ chính là nguyên nhân gây ra tình trạng chia rẽ, sự phản đối và sự tranh luận không có chiều chấm dứt. Thực chất thì những khả năng trên chỉ xảy ra khi lối tư duy phản đối theo mẫu cũ chiếm ưu thế trong xã hội.
Nhưng chương trình dạy tư duy cort hiện nay được nhiều nền văn hóa và nhiều hệ tư tưởng áp dụng (từ những người thiên chúa giáo, những người theo đạo tin lành, những người theo chủ nghĩa mac, những người hồi giáo, những người trung hoa). Bởi vì chương trình cort trình bày lối suy nghĩ xây dựng, lối suy nghĩ khác biệt nhiều so với lối suy nghĩ yêu cầu và phản đối. Trên thực tế, một số chính phủ đã xem việc dạy lối tư duy xây dựng như là một cách bảo vệ tốt nhất để chống lại sự tràn lan của lối tư duy phản đối mà những người trẻ tuổi không được học cách suy nghĩ thường đem áp dụng.
Lối tư duy đòi hỏi có mối liên hệ khá chặt chẽ đối với lối suy nghĩ phê phán và lối suy nghĩ đối đầu. Lối suy nghĩ này xuất phát từ quan niệm cho rằng sự phản đối hoặc sự đòi hỏi là cần thiết và phía bên kia ( hoặc các nhà chức trách) sẽ bằng cách này hay cách khác làm cho mọi việc trở nên đúng đắn. Đây là lối suy nghĩ thường gặp ở con trẻ khi đòi hỏi bố mẹ chúng làm những điều mà chúng cho là đúng.
Lối tư duy phản đối chỉ mang lại lợi ích tốt nhất trong một số khía cạnh cuộc sống, đó là những vấn đề liên quan đến sinh thái học; sự tạm ngừng việc săn bắt cá voi, quyền phụ nữ, quyền cho những người thiểu số, an toàn giao thông…sự phản đối có vai trò xóa bỏ sự bất công và làm tăng nhận thức của mọi người về vấn đề đang được quan tâm. Khi những lỗi lầm đã được xóa bỏ, sự phản đối cần được dừng lại ở đó. Lúc này, sự việc cần được xem xét bằng lối tư duy sáng tạo và xây dựng, lối tư duy phản đối không còn phù hợp nữa. Lối tư duy đòi hỏi cũng có những mặt tích cực nhất định.
Nếu không có sự đòi hỏi, chúng ta sẽ không thoát ra khỏi được những ý tưởng cũ để phát triển những ý tưởng mới tốt hơn. Xét về mặt này, đòi hỏi chính là một phần của tư duy sáng tạo. Mặt tiêu cực của lối tư duy đòi hỏi là chúng ta đã sử dụng lối tư duy này để đối lập với những ý tưởng hiện có và đòi hỏi phía bên kia phải đưa ra những quan điểm bảo vệ ý tưởng của họ hoặc cải tiến chúng.
Những điều mà chúng ta thu được từ mặt tích cực của lối tư duy đòi hỏi chính là việc chúng ta biết được giá trị của những ý tưởng đang tồn tại, sau đó chúng ta sẽ tạo ra một ý tưởng mới và đặt nó song song với ý tưởng đó. Bằng cách này, chúng ta nhận ra được những giá trị và ích lợi của ý tưởng mới. Những cuộc cách mạng truyền thống luôn mang ý nghĩa tiêu cực: xác định kẻ thù và chiến đấu để đánh bại hoàn toàn kẻ thù.
Nay đã đến lúc chúng ta thiết kế theo hướng phát triển những cuộc cách mạng mang ý nghĩa tích cực, ở đó, sẽ chẳng có ai là kẻ thù mà chỉ có sự kiến thiết làm cho mọi thứ tốt đẹp hơn.
2. Nhu cầu khẳng định mình là đúng
Nếu bạn đang phải giải quyết một vấn đề tính toán, mọi việc kết thúc khi bạn có được đáp số đúng, bạn sẽ ngừng suy nghĩ ở đó. Bạn không thể nào làm đúng hơn được nữa. Nhưng cuộc sống thực tế lại không giống như vậy. Khi có một câu trả lời dường như là “đúng” nhưng bạn vẫn phải tiếp tục suy nghĩ. Bạn phải tiếp tục nghĩ bởi vì thường có những câu trả lời khác tốt hơn cái bạn đang có (xét về mặt giá trị, giảm độ ô nhiễm, nhân quyền, lợi thế cạnh tranh…).
Cái tôi của chúng ta liên quan chặt chẽ đến nhu cầu khẳng định mình là đúng. Đối với nền văn hóa phương tây, họ thể hiện nhu cầu đó thông qua hệ thống tranh luận và hệ thống đối đầu. Chúng ta thường chẳng mấy khi thẳng thắn nhận mình là kẻ thất bại bởi vì vấn đề về cái tôi của mỗi cá nhân. Và kết quả là suy nghĩ của chúng ta đầy khiêu khích và mang tính tự vệ hơn là suy nghĩ xây dựng. Xét về mặt lý thuyết thì chúng ta nên cảm thấy vui vẻ khi thất bại trong một cuộc tranh luận bởi vì đó là cách để bạn kết thúc với ý tưởng bạn có ban đầu.
Trong một cuộc họp, ai cũng muốn ý tưởng của mình chiếm ưu thế, cho dù đó không phải là ý tưởng tối ưu chỉ vì muốn khẳng định cái tôi của bản thân. Và bởi vì vấn đề khẳng định cái tôi là một đòi hỏi nghiêm túc nên một trong những khía cạnh cần học khi bạn học cách suy nghĩ chính là học các kỹ năng phát triển để tách biệt suy nghĩ khỏi cái tôi cá nhân. Tôi sẽ trình bày những kỹ năng đó trong những phần tiếp theo của cuốn sách này.
3. Tác động phản hồi và những suy nghĩ tiên phong.
Trong trường học, chúng ta thường đặt giấy, sách, bảng đen trước mặt học sinh. Học sinh sau đó được yêu cầu đưa ra hành động dựa trên những gì các em nhìn thấy. Đây cũng chính là lý do tại sao ở trường học, trẻ em được dạy lối tư duy phản hồi. “đây là một sự việc, em nghĩ gì về sự việc này?”. Bạn không thể dễ dàng yêu cầu các em học sinh hãy dời trường và tổ chức một doanh nghiệp. Bạn cũng không dễ dàng yêu cầu học sinh đưa ra cách giải quyết về những vấn đề xảy ra thực tế hoặc đảm nhận một dự án thực tế.
Bởi đơn giản ở trường học không đặt ra mục tiêu là công việc thực tế. Điều này cũng xảy ra đối với lối suy nghĩ phản hồi hành động phù hợp với truyền thống tư duy phức tạp hóa vấn đề của các học giả: “ chúng ta hành động thế nào đối với những sự việc đang tồn tại?”. Nhưng trường học và Sự giáo dục không phải là một trò chơi. Những tình huống sống thực tế liên quan chặt chẽ đến lối suy nghĩ tiên phong.
Điều này đồng nghĩa với yêu cầu mọi người hãy ra ngoài và bắt tay làm việc. Bạn phải tự đi tìm thông tin, không phải tất cả mọi thông tin đã nằm ở đó và chờ bạn. Nếu bạn chỉ ngồi yên trên ghế của bạn thì sẽ chẳng có việc gì xảy ra. Việc không coi trọng lối suy nghĩ tiên phong hơn lối suy nghĩ phản hồi không phải là lỗi của hệ thống giáo dục hiện thời của chúng ta, bởi tư duy tiên phong không giản đơn như tư duy phản hồi.
4. Sự phân tích và sự thiết kế
Phân tích từ trước đến nay vẫn được xem là một thói quen trong nếp suy nghĩ của chúng ta. Khi chúng ta học cấp ba hay trung cấp, tất cả những điều chúng ta được học đều chú trọng đến kỹ năng phân tích. Không có điều gì phải nghi ngờ khi coi phân tích là một phần quan trọng của tư duy. Thông qua phân tích, chúng ta phân chia tình huống phức tạp thành những tình huống cụ thể mà chúng ta có thể giải quyết từng phần. Cũng thông qua phân tích, chúng ta tìm ra nguyên nhân của một vấn đề và tìm cách tháo gỡ nguyên nhân đó.
Với lối tư duy phê phán thì phân tích không chỉ nhằm tìm ra giá trị mà còn chỉ ra tính đầy đủ của vấn đề. Nhưng có rất nhiều vấn đề mà chúng ta không thể tìm ra nguyên nhân, hoặc có quá nhiều nguyên nhân liên quan đến nhau, hoặc cũng có khi chúng ta tìm ra nguyên nhân (ví dụ do tính tham lam của con người) nhưng chúng ta không đủ khả năng để giải quyết.
Lối suy nghĩ thiết kế cho phép chúng ta sắp đặt mọi thứ cùng nhau để đạt được kết quả mà chúng ta mong muốn. Đó không chỉ là vấn đề tháo gỡ nguyên nhân của vấn đề mà chính là một giải pháp mang tính xây dựng. Nhưng trong hệ thống giáo dục hiện nay của chúng ta, chúng ta không chú trọng nhiều đến việc giáo dục lối tư duy thiết kế và lối tư duy xây dựng và sáng tạo. Thiết kế vẫn được mọi người quan niệm rằng đó là lĩnh vực của các nhà kiến trúc, họa sỹ đồ họa hoặc các nhà thiết kế thời trang.
Thực chất thiết kế là một phần không thể thiếu của hệ thống tư duy. Ít nhất thì thiết kế cũng có vai trò quan trọng như phân tích. Thiết kế bao gồm tất cả những khía cạnh tư duy liên quan đến việc sắp đặt mọi thứ cùng nhau để đạt được một kết quả. Bởi vì cách tư duy truyền thống phương tây liên quan đến lối suy nghĩ phản hồi, đến sự phân tích, đến lối suy nghĩ phê phán, đến sự tranh luận, đến sự thắng thua nên hầu như một người đã bỏ quan tất cả những khía cạnh cơ bản của lối tư duy thiết kế.
Trên đây là những thông tin thú vị được gửi gắm đến cho quý phụ huynh, để họ tìm được cách dạy trẻ cho phù hợp. Ngoài ra, phụ huynh có thể tham khảo thêm tại đây.
